مقایسه اثر دوزهای متفاوت پتیدین و فنتانیل در درمان لرز پس از بی­حسی نخاعی در بیماران ارتوپدی مراجعه کننده به بیمارستان امام خمینی (ره) شهر ایلام

 

کریم همتی*1،الهام دریکوند2، علی دل­پیشه3،مظفر صفری4

1- استادیار بیهوشی، دانشگاه علوم پزشکی ایلام

2- دانشجوی پزشکی- دانشگاه علوم پزشکی ایلام

3- دانشیار اپیدمیولوژی- دانشگاه علوم پزشکی ایلام

4- کارشناس بیهوشی- دانشگاه علوم پزشکی ایلام

 

نویسنده مسئول: کریم همتی، استادیار بیهوشی، دانشگاه علوم پزشکی ایلام

پست الکترونیک: khematy@gmail.com

 

 

چکیده :

زمینه و هدف: لرز یکی از عوارض ناخوشایند و شایع پس از عمل جراحی بوده که با مشکلاتی از قبیل افزایش مصرف اکسیژن، افزایش فشار داخل جمجمه و عوارض دیگر همراه می­باشد. هدف از این مطالعه مقایسه اثر دوزهای متفاوت پتیدین و فنتانیل در درمان لرز پس از  بی­حسی نخاعی در بیماران ارتوپدی بوده است.

مواد و روش­ها: در یک کارآزمایی بالینی 60 بیمار ارتوپدی مراجعه کننده به بیمارستان امام خمینی شهر ایلام طی فروردین ماه 1392 لغایت شهریور ماه1392 مورد بررسی قرار گرفتند. شرکت کنندگان به­طور تصادفی در دو گروه30 نفری پتیدین و فنتانیل تقسیم شدند. شدت لرز پس از بی­حسی نخاعی در دو گروه مورد ارزیابی و مقایسه قرار گرفت . تحليل آماري با استفاده از آزمون­هاي تی زوجی، تی مستقل ومجذور  كای در نرم­افزار  SPSS  نسخه 16  انجام و 05/0> P معنی­دار در نظر گرفته شد.

یافته­ها: شرکت كنندگان از نظر عوامل مؤثر بر نتایج پس از عمل همسان بودند. 3/98% از بیماران شدت لرز خفیف و 7/1% شدت لرز متوسط داشته و هیچ موردی از شدت لرز شدید گزارش نشد. ميانگين و انحراف معيار شدت لرز در دو گروه به­طور چشمگیری کاهش یافت اما بین کاهش شدت لرز در دو گروه اختلاف آماری معنی­دار وجود نداشت (28/0=P). گروه­ها از نظر شدت لرز قبل از مداخله (052/0=P) و بعد از مداخله (47/0=P) تفاوت معنی­دار نداشتند.

نتیجه گیری: تاثیر دو داروی پتیدین و فنتانیل در پیشگیری از لرز پس از عمل جراحی همسان می­باشد. لذا توصیه می­شود متخصصین بیهوشی با توجه به سایر شرایط بیماران، نوع داروی مورد استفاده جهت کنترل لرز بعد از عمل را انتخاب نمایند.

واژه­های کلیدی: بی­حسی نخاعی، فنتانیل، پتیدین، لرز پس از عمل

 

مقدمه

لرز پس از عمل جراحی در گذشته شایع بوده و با توجه به استفاده از داروهای مختلف مثل مخدر و حفظ شرایط دمایی مطلوب اتاق عمل شیوع آن رو به کاهش است. با توجه به اینکه لرز همانند سایر عوارض بیهوشی و بی­حسی باعث عدم رضایت بیماران، افزایش موربیدیتی بیشتر حین و پس از عمل و افزایش مصرف اکسیژن تا ٦٠٠% می­شود بایستی با اقدامات مناسب قبل و حین عمل میزان شیوع آن را کاهش دهیم(1). بی­حسی نخاعی علاوه بر تغییر درجه دمایی هیپوتالاموس باعث ایجاد وازودیلاتاسیون محیطی شده که این عارضه عمدتا به علت بلوک سمپاتیک ایجاد می­شود که به نوبه خود باعث دفع بیشتر حرارت می­شود(1و2).

دماي مركزي بدن يكي از مهم­ترين و پايدارترين متغيرها در حفظ فيزيولوژي بدن انسان مي­باشد و هرگونه اختلال در آن از جمله هيپوترمي حين اعمال جراحي منجر به مشكلاتي چون لرز پس از عمل جراحي، اختلالات انعقادي، اختلال در تعادل نيتروژن بدن و تغييرات اثرات دارويي بر بدن مي­شود(3).

هيپوترمي خفيف نيز در مطالعات مختلف موجب افزايش خطر سه برابري لرز پس از اعمال جراحي قلبي شده است، پس حتي اجتناب از هيپوترمي خفيف نيز بايد مهم تلقي گردد(4).

لرز پس از عمل جراحي، از شايع­ترين عوارض بعد از عمل است که در بین 3/6  درصد تا 65 درصد از بيماران ديده مي­شود و شامل حركات غيرارادي يك يا چند گروه از ماهيچه­ها مي­باشد(5).

لرز پس از عمل جراحي سبب عوارض زيادي مانند افزايش مصرف اكسيژن، افزايش توليد دي­اكسيدكربن، بالا رفتن ضربان قلب و فشار خون و در نتيجه تشديد بيماري ايسكميك قلب، همچنين افزايش فشار داخل جمجمه­اي، افزايش فشار داخل چشمي، افزايش درد محل جراحي و نيز احساس عدم راحتي در بيمار مي­شود. اكثر داروهاي بيهوشي باعث گشادي عروق محيطي مي­گردند و در حین بيهوشي پاسخ­هاي تنظيم دماي مركزي مثل آستانه­ی انقباض عروقي مهار مي­شود(6).

لرز مي تواند نتيجه­ي هيپوترمي حين عمل جراحي و تنظيم مجدد مركز  دمایی بدن يا ناشي از تب و لرز ثانويه به فعال شدن پاسخ التهابي و آزادسازي سيتوكين­ها باشد(7).

برخي داروها مانند مپريدين(پتيدين) در تمامي دوزها براي درمان لرز بعد از عمل مؤثر دانسته شده­اند(3)، ولي با توجه به احتمال بروز عوارضي مثل تضعيف تنفسي به­دنبال استفاده از پتيدين، يافتن داروهاي جايگزين براي پيشگيري و درمان لرز بعد از عمل همواره مد نظر بوده است.

اما هنوز بر سر اين موضوع كه كدام روش دارويي براي بيماران پس از جراحي مناسب­تر است بحث­هايي وجود دارد. هدف از انجام اين مطالعه مقايسه­ي دو داروي فنتانیل و پتيدين در كاهش اين عارضه بود.

لرز یک روند خود محدود شونده است که هرگز مزمن نمی­شود(8). لرز پس از عمل شایع است و در افراد سالم نيز ممكن است برون­ده قلب تا پنج برابر افزايش يابد(9) و اين تغييرات بيماران مبتلا به بيماري ايسكميك قلبي يا نارسايي قلبي را به مخاطره مي­اندازد(10).  در بيماران با كاهش عملكرد قلبي يا تنفسي، لرز پس از عمل منجر به كاهش درصد اشباع مخلوط وريدي مي­شود. هيپوكسي، هيپركربي و اسيدوزلاكتيك بدنبال لرز ممكن است در بهبودي پس از بيهوشي اختلال ايجاد كند(9).

در برخي از مطالعات ثابت شده كه لرز پس از عمل ممكنست باعث افزايش فشار داخل چشم شود(11) و ممكن است با عملكرد فشار سنج­هاي اسيلومتريك و پالس اكسي متري تداخل كند(9).

 بيماراني كه لرز پس از عمل را تجربه كرده­اند از آن به­عنوان بدترين خاطره دوران بستري خود ياد مي­كنند(12).

با توجه به مسائل ياد شده، ضرورت درمان و پيشگيري از لرز پس از عمل الزامی است. استفاده از داروها همچنان شناخته شده ترين شيوه درمان و پيشگيري لرز پس از عمل هستند، عمده­ترين داروهايي كه در درمان لرز پس از عمل مورد استفاده قرار می­گیرند شامل کلونیدین (75 میکروگرم بر کیلوگرم)،  كتانسرين (10 میلی­گرم)، فیزوستیگمین (04/0 میلی­گرم بر کیلوگرم) و سولفات منیزیم (30 میلی­گرم بر کیلوگرم) می­باشند(12).

ساير داروهايي كه در پيشگيري از لرز پس از عمل مورد استفاده قرار می­گیرند نیز شامل پتیدین (3/0 میلی­گرم بر کیلوگرم)، دگزامتازون (1/0 میلی­گرم بر کیلوگرم) و دوکساپرام (1 میلی­گرم بر کیلوگرم) می­باشند که از این میان شايع­ترين و شناخته شده­ترين دارو پتيدين است. اثربخشي پتيدين در پيشگيري از لرز پس از عمل براساس مطالعه­اي در سال1997  ثابت شده­است(10). استفاده از پتيدين ممكن است به دپرسيون تنفسي منجر شود. همچنين به­علت اثر دپرس کننده بر سيستم عصبي مركزي ممكن است سبب افزايش مدت اقامت در ريكاوري، افزايش شيوع تهوع و استفراغ،  كند شدن حركات دستگاه گوارش و به تأخير افتادن تغذيه طبيعي روده­اي بيماران شود(9(. با توجه به اهميت كنترل لرز پس از عمل و نيز لزوم يافتن دارويي كه بر مدت اقامت در اتاق ريكاوري و وضعيت قلبي تنفسي بيماران تأثير نامطلوب نگذارد، انجام تحقيقات بيشتر در­اين زمينه ضروري است و از آنجا كه تاكنون بين اثر بخشي پتيدين و فنتانیل در پيشگيري از لرز پس از عمل مقايسه­اي صورت نگرفته بود بر آن شدیم تا تأثیر این دو دارو بر لرز را مقایسه نمائیم.

مواد و روش­ها:

این مطالعه از نوع کاربردی است از بین بیماران مراجعه کننده به بیمارستان امام خمینی در بهار و تابستان 92 تعداد60 بیمار واجد شرایط انتخاب و به­صورت تصادفی در دو گروه پتیدین و فنتانیل مورد بررسی قرار گرفتند.

 در این مطالعه شرایط ورود به مطالعه شامل: رضایت جهت ورود به مطالعه، سن افراد مورد بررسی 65-18 سال می­باشند. قبل از ورود بيماران به اتاق عمل، روش مطالعه براي آن­ها توضيح داده شد و پس از اخذ رضايت نامه كتبي وارد مطالعه شدند. شرایط خروج از مطالعه: سابقه حساسيت به پتيدين يا فنتانیل، سابقه اولسر پپتيك، عفونت سيستميك يا ضعف ايمني، سابقه مصرف داروهاي مهاركننده مونوآمين اكسيداز، هيپوتيروئيدي درمان نشده، هيپرتروفي خوش خيم پروستات، آديسون، تنگي حالب، بيماري­هاي تشنجي و بيماراني كه حين جراحي خونريزي قابل ملاحظه­ای داشتند.

در این مطالعه تلاش شد تمام بیماران با لیدوکائین 5درصد و بدون هیچ داروی افزودنی دیگر تحت بی­حسی نخاعی قرار بگیرند. نمونه­های مورد مطالعه که دچار لرز پس از بی­حسی نخاعی شدند و شدت لرز با استفاده از معیار عددی پیوسته (NRS) توسط تکنسین بیهوشی آموزش دیده در ابتدا مشخص و به­صورت تصادفی در دو گروه قرار گرفته و به گروه اول 25 میلی­گرم  پتیدین و به گروه دوم 50 میکرو­گرم فنتانیل داده شد. در صورت عدم پاسخ­دهی مناسب دارو را تا سه بار تکرار کرده­ایم. در پایان بیماران را از نظر پاسخ­های درمانی به­صورت کاهش شدت لرز با استفاده از معیار عددی پیوسته (NRS)، اختلالات همودینامیک و سایر عوارض جانبی بررسی و داده­ها را ثبت نمودیم.  اطلاعات فوق و اطلاعات مندرج در پرسشنامه­ای که توسط محقق طراحی شده بود، توسط  نرم­افزار SPSS  نسخه16 و شاخص­های توصیفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

با استفاده از آمارهای پارامتریک و غیر پارامتریک و نیز آزمون­هاي  تی زوجی، تی مستقل و مجذور  كاي و نیز آنالیز رگرسیون تجزیه و تحلیل لازم صورت گرفت. با استفاده از نرم­افزار آماری استات کالک تحت برنامه اپی­اینفو با 95درصد اطمینان و 80 درصد توان تعداد 60   نمونه به­طور مساوی برای دو گروه پتیدین و فنتانیل مورد نیاز بود.

با توجه به اهمیت رعایت اصل محرمانه بودن اطلاعات شخصی بیماران و نوع بیماری، مشخصات ایشان در فرم­های مربوطه جمع­آوری و اطلاعات مورد نیاز بدون ذکر نام گرد­آوری شدند. در این مطالعه سعی شده است با اخذ رضایت آگاهانه از بیماران ضمن به حداقل رساندن عوارض هیچ­گونه هزینه اضافی بر بیماران تحمیل نشود.

یافته­ها

بیماران به­طور تصادفی به دو گروه30 نفری پتیدین و فنتانیل تقسیم شدند. نتایج مطالعه نشان می­دهد که 7/61 درصد (37نفر) بیماران مرد و 3/38درصد (23نفر) زن بودند و تفاوتی از نظر جنسیتی بین دو گروه وجود نداشت (05/0P>).

میانگین سنی بیماران در گروه پتیدین 95/11 ± 20/41 و گروه فنتانیل 09/12 ±67/42 سال بوده که تفاوتی از نظر آماری با هم نداشتند.

در این مطالعه شدت لرز بیماران 3/98درصد خفیف، 7/1 درصد متوسط بودند و هیچ­کدام از بیماران دارای لرز شدید نبودند.

 

جدول 1: جدول متقاطع شدت لرز قبل و بعد از مداخله با نوع مداخله

 

شدت لرز در اتاق عمل

نوع دارو

جمع

پتیدین

فنتانیل

فراوانی

درصد

فراوانی

درصد

فراوانی

درصد

1

1

5/12

7

5/87

8

100

2

19

3/54

16

7/45

35

100

3

9

2/56

7

8/43

16

100

4

1

100

0

0

1

100

جمع

30

50

30

50

60

100

32/ 0>P                                             

 

جدول2: توزیع فراوانی شدت لرز در افراد مورد مطالعه

شدت لرز

فراوانی

درصد

لرز خفیف با  شدت لرز3و کمتر

59

3/98

لرز متوسط با شدت لرز 7- 4 

1

7/1

لرز شدید با شدت لرز 8 و بالاتر

0

0

جمع

60

100

 

 

 

 

جدول 3: مقایسه میانگین و انحراف معیار شاخص­ها در اتاق عمل و ریکاوری بر حسب نوع دارو

متغیر

تعداد

میانگین

انحراف معیار

P

فشار سیستولیک در اتاق عمل

پتیدین

30

67/125

13/18

46/0

فنتانیل

30

125

17/17

فشار دیاستولیک در اتاق عمل

پتیدین

30

67/75

71/9

09/0

فنتانیل

30

74

7/7

ضربان قلب در اتاق عمل

پتیدین

30

77/73

02/13

26/0

فنتانیل

30

17/73

36/10

تعداد تنفس در اتاق عمل

پتیدین

30

7/14

535/0

32/0

فنتانیل

30

67/14

606/0

فشار سیستولیک در ریکاوری

پتیدین

30

123

43/16

28/0

فنتانیل

30

119

7/14

فشار دیاستولیک در ریکاوری

پتیدین

30

76

94/8

04/0

فنتانیل

30

72

14/7

ضربان قلب در ریکاوری

پتیدین

30

73/74

26/11

46/0

فنتانیل

30

1/71

93/9

تعداد تنفس در ریکاوری

پتیدین

30

7/14

535/0

32/0

فنتانیل

30

67/14

606/0

 

 

از نظر فشارخون سیستولیک، دیاستولیک، تعداد نبض، تعداد تنفس و ضربان قلب در اتاق عمل و داروی استفاده شده اختلاف معنی­داری وجود نداشت.

اما بین فشارخون دیاستولیک در اتاق عمل (09/0P<) و در ریکاوری (04/0P<) با داروی استفاده شده ارتباط معناداری وجود داشت.

 

 

جدول4: مقایسه میانگین و انحراف­معیار شدت لرز در دو گروه قبل و بعد از مداخله بر حسب نوع دارو

متغیر

میانگین

انحراف معیار

P

شدت لرز قبل از مداخله

پتیدین

33/2

606/0

052/0

فنتانیل

2

694/0

شدت لرز بعد از مداخله

پتیدین

37/0

556/0

47/0

فنتانیل

47/0

507/0

میانگین شدت لرز در گروهی که پتیدین استفاده کرده بودند 606/0± 33/2 و گروه فنتانیل 696/0±2 بود که شدت لرز قبل از مداخله در دو گروه اختلاف معنی­دار نداشته است. همچنین میانگین شدت لرز نیز پس از مداخله در گروه پتیدین 556/0±37/0 و در گروه فنتانیل 507/0±47/0 بود که شدت لرز بعد از مداخله در دو گروه اختلاف معنی­دار نداشته است.

 

 

 

بحث:

رخداد لرز پس از عمل جراحي بسيار شايع است و سبب عوارض زيادي مانند افزايش مصرف اكسيژن، افزايش توليد دي­اكسيد كربن،  بالا رفتن ضربان قلب و فشار خون و در نتيجه تشديد بيماري ايسكميك قلب، همچنين افزايش فشار داخل جمجمه­اي، افزايش  فشار داخل چشمي افزايش درد محل جراحي و نيز احساس عدم راحتی در بیمار می­شود(13-11)(9و8). در اين مطالعه كه بر روي بيماران ارتوپدی تحت بی­حسی نخاعی انجام شد، از داروهاي پتيدين،  فنتانیل استفاده گرديد و اثرات آنها در كنترل لرز پس از عمل مورد بررسي قرار گرفت. شدت بروز لرز در گروه فنتانیل و پتیدین در قبل و بعد از مداخله تفاوت معنی­داری نداشت(47/0P<). البته از  نظر آماري اختلاف معني داري بين گروه فنتانیل و پتيدين وجود نداشت كه اين مسئله مي تواند ناشي از حجم كم نمونه مورد مطالعه باشد.

در این مطالعه 80 درصد بیماران متاهل و 20 درصد هم مجرد بودند. از لحاظ توزیع فراوانی شغلی هم اکثر بیماران  خانه دار و 7/21 درصد بیکار و یا کارمند بودند.

از نظر نوع عمل جراحی  بیمارانی که تحت اعمال جراحی باز­سازی ثانویه مچ پا و جااندازی باز ساکرال قرار گرفته بودند بالاترین فراوانی و پس از آن اعمال جراحی فمور و خروج پلاک قرار داشتند. اعمال جراحی شکستگی زانو، شکستگی تروکانتریک، خارج­سازی جسم خارجی، تخلیه آبسه، جا­اندازی باز اینترتروکانتریک، ترمیم پارگی لیگامان صلیبی قدامی، فلاپ چرخشی، تعویض مفصل زانو هم هر کدام با 1 مورد (7/1درصد) کمترین فراوانی را داشته­اند.

نتایج حاکی از آن است که 7/96 درصد بیماران پس از عمل دچار عوارض خاصی نشده­اند تنها 3/3 درصد آنها دچار کاهش تعداد تنفس شده­اند.

در مقایسه فشار سیستولیک در اتاق عمل و ریکاوری میانگین فشار در اتاق عمل 51/17± 33/125 و در ریکاوری 59/15± 121 بوده که اختلاف فشار خون سیستولیک در اتاق عمل و ریکاوری معنی­دار است(000/0P<).

در مقایسه فشار دیاستولیک در اتاق عمل و ریکاوری میانگین فشار در اتاق عمل 73/8±83/74 و در ریکاوری 27/8± 74 بوده که اختلاف فشار­خون دیاستولیک در اتاق عمل و ریکاوری معنی­دار است(000/0P<).

در مقایسه تعداد نبض در اتاق عمل و ریکاوری میانگین تعداد نبض در اتاق عمل 67/11±47/73 و در ریکاوری 68/10± 92/72 بوده که اختلاف تعداد نبض در اتاق عمل و ریکاوری معنی­دار است (000/0P<). در مقایسه تعداد تنفس در اتاق عمل و ریکاوری میانگین تعداد تنفس در اتاق عمل 567/0±68/14 و در ریکاوری 555/0± 62/14 بوده که اختلاف تعداد تنفس در اتاق عمل و ریکاوری معنی­دار است(000/0P<).

از نظر فشارخون سیستولیک (46/0P<)، دیاستولیک(/09/0P<)، تعداد نبض(26/0P<)، تعداد تنفس (32/0P<) و ضربان قلب(26/0P<) در اتاق عمل و داروی استفاده شده اختلاف معنی­داری وجود نداشت. با توجه به استفاده از پتیدین در بیماران تحت بی­حسی نخاعی در سایر نقاط دنیا دیده شده­است در دو گروه تحت مطالعه علایم حیاتی( فشارخون، فشار داخل جمجمه­ای و فشار داخل چشم) در دو گروه تفاوت معناداری نداشته است(14و15). در مطالعه­اي كه توسط آقای کیم و همكاران انجام شده­است پايداري هموديناميك نفوپام بيشتر از مپريدين است(16).

در مطالعه حاضر از نظر فشارخون سیستولیک(46/0P<) و فشارخون دیاستولیک (09/0P<) در اتاق عمل و داروی استفاده شده اختلاف معنی­داری وجود نداشت(05/0P>) که با مطالعه جواهر فروش هم­خوانی دارد(17).

همچنین از نظر بررسی تعداد نبض در اتاق عمل و داروی استفاده شده اختلاف معنی­داری وجود نداشت(26/0P<) که در مطالعه جعفری جاوید و همکاران نیز نتایج مشابهی بدست آمده است (05/0P<)(18).

در این مطالعه از نظر تعداد تنفس در اتاق عمل و داروی استفاده شده اختلاف معنی­داری وجود نداشت(32/0P<) که از این نظر با مطالعه مشیری و همکاران (01/0P<) هم­خوانی ندارد(19).

اما بین فشار خون دیاستولیک در اتاق عمل (09/0P<) و در ریکاوری (04/0P<) با داروی استفاده شده ارتباط معنادار وجود داشت.

میانگین شدت لرز در گروهی که پتیدین استفاده کرده بودند 606/0±33/2 و گروه فنتانیل 694/0±2 بود که شدت لرز قبل از مداخله در دو گروه اختلاف معنی­داری نداشته است(052/0P<).   همچنین میانگین شدت لرز نیز پس از مداخله در گروه پتیدین 556/0± 37/0 و در گروه فنتانیل 507/0±47/0 بود که شدت لرز بعد از مداخله در دو گروه اختلاف معنی­داری نداشته است(47/0P<).

نتایج بدست آمده از مطالعه حاضر با مطالعه اقای جهانگیری  و همکاران(50/0P> )(20) و دبیر و همکاران (05/0P>) همخوانی دارد(21) و با مطالعات آقای جواهر فروش (04/0P<)(17)، پازوکی 05/0P<(5،7)، پاووسا و همکاران(05/0P<)(22) و مشیری (01/0P<)(19) همخوانی ندارد.

نتیجه­گیری:

با توجه به نتایج حاصل از این مطالعه و مطالعات انجام شده در سایر نقاط دنیا در ارتباط با سایر داروهای ضدلرز  پیشنهاد می­شود مطالعات تکمیلی در رابطه با مقایسه بین اثر­بخشی پتیدین و فنتانیل در کاهش لرز پس از عمل با حجم نمونه بیشتری انجام شود و مقایسه بین پتیدین، فنتانیل و سایر داروهای موثر بر لرز(مانند کلونیدین، فیزوستیگمین و سایر مخدرهای گیرنده مو) نیز انجام گردد.

تقدیر و تشکر: این مقاله حاصل پایان­نامه دکترای عمومی دکتر الهام دریکوند است که با کد طرح تحقیقاتی70/921012 و  کد تاییدیه اخلاقی142 H/ /92 EC/ و تحت حمایت دانشگاه علوم پزشکی ایلام به اجرا در آمده است. درپایان از زحمات سرکارخانم زینب سلیمی بابت ورود اولیه اطلاعات کمال تشکر و امتنان را داریم.

 

 

References:

1.   Miller RD. Anesthesia, 5th ed. Philadelphia: Churchill Livingstone 2005; 1582- 83.

2.  Ryan JE,Jones DE. Unintentional hypothermia in graven steiniv, kirly RR(editors).Complication of Anesthesiology. 3th . New York: Lippincott ravan; 1995;128-9

3. Kurz A. Physiology of thermoregulation. Best Pract Res Clin Anaesthesiol 2008; 22(4): 627-44.

4. Reynolds L, Beckmann J, Kurz A. Perioperative complications of hypothermia. Best Pract Res Clin Anaesthesiol 2008; 22(4): 645-57.

5-Hoseinkhan Z, Behzadi M. [Morphine, Pethidineand Fentanyl in post-operative shivering control:a randomized clinical trial )Persian(].TUMSJ 2007;64(12):57-63

6- Alfonsi P. Postanaesthetic shivering.Epidemiology, pathophysiology and approaches to prevention and management. Minerva Anestesiol 2003 may;69(5):438-42.

7- Yared JP, Starr NJ, Hoffmann-Hogg L, Bashour CA, Insler SR, O'Connor M, et al. Dexamethasone decreases the incidence of shivering after cardiac surgery: a randomized, double-blind, placebo- controlled study. Anesth Analg 1998;87(4):795-9

8-Kranke P, Eberhart LH, Roewer N، Tramer MR. Postoperative shivering in children. A review on pharmacologic prevention and treatment. Pediatric drugs. 2003;5(6):373-383.

9-Zhang Y, Wong KC. Anesthesia and postoperative shivering: its etiology, treatment and prevention. Acta Anaesthesiol Sin 1999;37(3): 115-120.

10- Grundmann U, Berg K, Stamminger U, Juckenhöfel S, Wilhelm W. Comparative study of pethidine and clonidine for prevention of postoperative shivering. A prospective, randomized, placebo-controlled double-blind study. Anasthesiol Intensivmed Notfallmed Schmerzther  1997;32(1):36-42.

11-Mahajan RP, Grover VK, Sharma SL,Singh H. Intraocular pressure changes during muscular hyperactivity after general anesthesia. Anesthesiology 1987;66(3): 419-21.

12-Miller RD. Anesthesia, 5th ed. Philadelphia: Churchill Livingstone 2005; 1367- 1390.

13-. Yared JP, Starr NJ, Hoffmann-Hogg L, Bashour CA, Insler SR, O'Connor M, et al. Dexamethasone decreases the incidence of shivering after cardiac surgery: a randomized, double-blind, placebo- controlled study. Anesth Analg 1998;87(4):795-81.

14-Kim YA , Kwen TD , Kim M, Lee HI , Lee YJ , Lee KY .  Comparison of meperidine and nefopam for prevention of shivering during spinal anesthesia. Korean J Anesthesiol 2013Mar; 64(3):229-33.

15- Chun DH ,Kil HK , Kim ,HT ,Park C, Chung KH . Intrathecal meperidine reduces intraoperative shivering during transurethral prostatectomy in elderly patients.Korean J Anesthesiology .2010Dec ;59(6) :389-93.

16- Kim YA , Kwen TD , Kim M, Lee HI , Lee YJ , Lee KY . Comparison of meperidine and nefopam for prevention of shivering during spinal anesthesia. Korean J Anesthesiol 2013Mar; 64(3):234-70.

17-Javaherforoosh F,Pipelzadeh MR,Bagherybarma F.[Comparison of clinidine,pethidine and fentanyl for post spinal anesthesia shivering in elective cessarian section(Persian)].Armaghane danesh 2006;11(3):63.

18-Jafari javid M,Heshmati F,Aghdashi M,Mahori A,Nourozi nia H,Yoush rahman A,Sane S.[Evaluation of the effect of added fentanyl to hyperbaric bupivacaine for spinal anesthesia(Persian)].ZUMSJ 2008;12(5):30.

.  19-Moshiri E,Moazami F,khosh rafter [Comparison of the Duration of Sensory Block and Side Effects of Adding Different Doses of Intrathecal Fentanyl to Lidocaine 5% in Spinal Anesthesia (Persian)].HUMSJ 2012;1(63):5.

20- Jahangiri B.[ Comparison of different doses of pethidine and fentanyl on shivering after anesthesia (Persian)].TUMS J 1999;4:60.

 21-Dabir S, Jahandideh M, Abbasinazari M, Kouzekanani H, Parsa T, Radpay B The efficacy of a single dose of pethidine,  fentanyl and morphine in treating postanesthesia shivering. Pak J Pharm Sci.2011 Oct;24(4):513-7.

22- Pauca AL, Savage RT, Simpson S, Roy RC. Effect of pethidine, fentanyl and morphine on post-operative shivering in man. Acta Anaesthesiol Scand 1984Apr; 28(2): 138-43.

 

 

 

Comparison between effects of different doses of pethidine and fentanyl on shivering after spinal anesthesia in orthopedic patients referred to Imam Khomeini Hospital (RH) of Ilam

 

Karim Hemmati*1, Elham Derikvand 2, Ali Delpisheh3, Mozafar Safari4

 

1 - Assistant Professor of Anesthesiology, Ilam University of medical sciences

2 - Medical Student, Ilam University of medical sciences

3 - Associate Professor of Epidemiology, Ilam University of medical sciences

4 – Bachelor of anesthesiology, Ilam University of medical sciences

 

 

 Corresponding author: Karim Hemmati, Assistant Professor of Anesthesiology, Ilam University of medical sciences, Ilam, Iran

Email:khematy@gmail.com

 

 

Please cite this paper as: Hemmati K, Derikvand  E, Delpisheh A, Safari M. [Comparison between effects of different doses of pethidine and fentanyl on shivering after spinal anesthesia in orthopedic patients referred to Imam Khomeini Hospital (RH) of Ilam (Persian)]. JAP 2014;4(4):……

 

 

Abstract
Aims and Background: Shivering is one of the common unpleasant side effects after surgery. Shivering is associated with problems such as increased oxygen consumption, increased intracranial pressure and other complications. The aim of the present study has been to compare the effect of different doses of Pethidine and Fentanyl in preventing postoperative shivering after spinal anesthesia for orthopedic surgeries.

 

Materials and methods: In this randomized clinical trial, 60 orthopedic patients admitted to Ilam Imam Khomeini Hospital were selected from March 2013 to September 2013. All participants were randomly assigned into two groups: Pethidine and Fentanyl. The Severity of shivering after spinal anesthesia was compared between the groups. The analysis was done using the paired t test, independent t-test, and Chi-squared test.  P-value less than 0.05 was considered to be statistically significant.

 

 

Finding: The key variables known to affect surgery outcomes were statistically similar in both groups. 98.3% of all participants had mild shivering, and 1.7% had moderate shivering .There was no report of any cases with severe shivering. The mean severity of shivering was reduced significantly in both groups. However, this reduction in the severity of shivering was not statistically significant between the two groups (P=0.28).There was not any difference in shivering severity between the groups before (P=0.052) and after (P=0.47) the intervention.

Conclusion: Pethidine and Fentanyl have the same effect in preventing postoperative shivering. Therefore, assessment of other conditions in patients would be recommended for anesthesiologists in order to control shivering.

Key words: Fentanyl, Pethidine, shivering, spinal anesthesia